Bitwa pod Raszynem – raport bitewny.

Bitwa pod Raszynem należy do najciekawszych starć epoki napoleońskiej. Wymagający teren, duża różnica sił między poszczególnymi armiami, odmienne style walki, różni wodzowie, a także relatywnie nie duży rozmiar bitwy, sprawiają, że rozegranie jej jest zawsze bardzo atrakcyjne. Po kilku podejściach na różnych konwentach postanowiliśmy wreszcie rozegrać ją na spokojnie w domowym zaciszu. Czy książę Poniatowski zdołał odeprzeć natarcie arcyksięcia Ferdynanda?

Siły przeciwników

Księstwo Warszawskie
Głównodowodzący Książę Józef Poniatowski.
Grupy pod dowództwem gen.: Polentza (Sasi), Kamienieckiego, Biegańskiego, Sokolnickiego i Rożnieckiego (jazda).
9 batalionów piechoty polskiej
3 bataliony piechoty saskiej (2 grenadierów)
12 szwadronów ułanów
2 szwadrony huzarów saskich
4 szwadrony strzelców konnych
3 baterie artylerii pieszej (1 saska)
2 baterie artylerii konnej

Cesarstwo Austrii
Głównodowodzący Arcyksiążę Ferdynand Habsburg
Grupy pod dowództwem gen. Mondeta i Schaurotha
24 bataliony piechoty
22 szwadrony jazdy lekkiej
10 szwadronów kirasjerów
6 baterii artylerii pieszej
2 baterie artylerii konnej

Mapa i raport bitewny:

Na początku bitwy siły austriackie były dosyć małe, składały się zaledwie z pułku piechoty, 4 szwadronów jazdy i baterii artylerii, ale ich liczebność miała rosnąć z każdą turą. Bitwa rozpoczęła się o 13.30 i miała trwać maksymalnie do 21.30

Głównym celem bitwy był Raszyn, celami dodatkowymi Falenty Małe i Duże, Michałowice, Dawidy i Puchały. Rzeki były przekraczalne tylko po mostach i groblach, dodatkowo obowiązywała specjalna zasada roztopy, która zmniejszała zasięg ruchu o 5/10 cm w terenie „otwartym”. Na żółto zaznaczone „wzgórza”, na fioletowo teren trudny.

Widok pola bitwy na początku starcia od strony zachodniej. Po lewej stronie z zielonym dachem widoczny Raszyn i prowadząca do niego grobla. Na prawo od Raszyna Falenty Małe i Duże (murowane). Austriacy wychodzili w trzech punktach, z których najważniejsza była droga na południe od Falent.

Zbliżenie na Raszyn, groblę i Falenty.

Na lewym skrzydle Polaków leżały wsie Jaworów (Jaworowa) i Dawidy (na końcu). Most przy Jaworowie mógł zostać rozebrany.

Falenty zostały obsadzone przez grupę dowodząną przez generała Sokolnickiego, dwa bataliony piechoty z pierwszego i ósmego pułków piechoty oraz baterię artylerii konnej.

Kawaleria Rożnieckiego stała na północ od Raszyna i miejscowości Rybie. Historycznie to ona zaczęła bitwę przed południem tego dnia i wycofała się na tą pozycję po południu.

Widok na centrum polsich pozycji, bliżej Falenty, dalej Raszyn i Rybie.

Na drodze na Janki stał batalion z 6 pułku piechoty.

W Michałowicach stał 3 pułk piechoty i bateria artylerii pieszej, ale dowodzący Polakami Gregorus szybko przesunął ich ku Puchałom.

Jeszcze jeden widok na Falenty, po lewej stronie widoczna olszynka falencka.

Pułk saski, składający się z dwóch batalionów grenadierów i batalionu piechoty zajmował samą miejscowość Raszyn. Tutaj także usytuowała się bateria artylerii saskiej.

Początkowe siły austriackie. Pułk piechoty Vukassovich, bateria artylerii konnej i 4 szwadrony huzarów palatyńskich – wszystkie wyszły drogą koło karczmy Wygoda w kierunku na Falenty. Torgill posłał huzarów na położone trochę na północny wschód wzgórze, artyleria konna ruszyła się na drugie wzgórze aby móc ostrzeliwać Falenty, zaś pułk Vukassowicha rozwinął się na trakcie w kierunku na olszynkę falencką.

Gregorus tymczasem rozdzielił jazdę Rożnieckiego, dwa pułki ułanów zbliżyły się do Jaworowej i Dawidów, pozostałe zatrzymały się pod Raszynem. Polska piechota rozebrała także most pod Jaworowem.

Widok ogólny na pole bitwy.

Widok na olszynkę Falencką od strony Falent, w oddali nacierający austriacki pułk piechoty Vukassovicha.

Jaworowa – jeszcze przed rozebraniem mostu.

Już o 14.00 przybyły pierwsze posiłki dla Austriaków. Bateria artylerii pieszej obsadziła wzgórze leżące na wschód od traktu przy karczmie Wygoda. Jej zadaniem, wraz z 4 szwadronami huzarów, było osłanianie centrum Austriaków, gdyby polska kawaleria Rożnieckiego chciała ruszyć na drugą stronę rzeki. Jako posiłki pojawił się także pułk kirasjerów Sommariva.

Widok ogólny na pole bitwy. Blisko po lewej stronie widać zgrupowanie Biegańskiego, które zajęło Puchały. Po stronie prawej siły Schaurotha, które wyłoniły się na trakcie koło Janek. Szczęśliwie dla Austriaków Gregorus nie zaliczył testu aktywacji dla batalionu z 6 pułku piechoty i nie zdołał on zająć samych Janek, pozostając przed miejscowością.

Austriacy szybko rozbili pod Jankami osamotniony polski batalion piechoty, ale w sukurs przyszły mu dwa pułki jazdy Rożnieckiego. Torgill popełnił błąd i wystawił zbyt do przodu baterię artylerii konnej.

Grupa Biegańskiego w Puchałach. Pozostała tam do końca bitwy.

Tymczasem zacięte walki zaczęły się w centrum pola bitwy. Gregorus ściągnął z Raszyna 2 pułk piechoty, który razem z batalionem 8 pułku zajął pozycję w olszynce falenckiej. Polska piechota odparła ogniem atak pułku piechoty Vukassowicha. Austriacy zostali odepchnięci ale wkrótce mieli ponowić atak, wzmocnieni rezerwami.

Pułk piechoty de Ligne, który przybył na pole bitwy o 14.30 poruszał się wolno w kierunku centrum. Pułk sformował linię, aby zminimalizować efekty ostrzału artyleryjskiego z Falent, a także baterii artylerii konnej, która znajdowała się za rzeką na wschód od Raszyna. W tym samym czasie obie austriackie baterie artylerii (w sumie już 4 na polu bitwy, z czego 3 w centrum) ostrzeliwały Falenty albo olszynkę.

Koło Janek doszło do krwawego starcia kawalerii. Polacy zniszczyli baterię artylerii konnej i rozbili 4 szwadrony huzarów, ale stracili pułk strzelców konnych. Wkrótce kolejne szarże węgierskich huzarów rozbiły 6 pułk ułanów – przewaga liczebna kawalerzystów Ferdynanda dała o sobie znać. Jak się okazało rozbicie tej jednej baterii artylerii konnej było kluczowe dla tego odcinka bitwy.

Falenty i sytuacja wczesnym popołudniem.

Pułk Vusassowicha został wzmocniony pułkiem Kottulinskiego. Obie jednostki ponowiły atak na olszynkę falencką.

Tymczasem na wschodzie, przy miejscowości Dawidy pojawił się pułk grenzerów wołoskich, który zajął pozycje za strumieniem. Natarli na nich ułani z 2 pułku, którzy mimo niekorzystnej sytuacji (atak przez mostek, potem trudny teren) zwyciężyli grenzerów i przepędzili ich z pola bitwy (Torgill miał fatalny rzut, a Gregorus doskonały, mimo, że liczba kostek faworyzowała Torgilla).

Z jedną baterią artylerii Austriacy nie byli w stanie niczego zdziałać w okolicach Janek i Puchał. Ich dwie próby słabego natarcia zostały zatrzymane. Ostatecznie stracili tam batalion piechoty i baterię artylerii pieszej, nie udało im się tam niczego więcej osiągnąć. Poświęcenie polskiej jazdy, która rozbiła baterię artylerii konnej nie poszło na marne. Sama jazda nie była w stanie zdobyć miejscowości Puchały, a jedna bateria artylerii była za słaby aby wygryźć stamtąd polskie armaty. Jedynym dokonaniem Austriaków było przekroczenie rzeki 4 szwadronami huzarów i zajęcie Michałowic. Bez zajęcia Puchałów nie miało to jednak większego znaczenia.

3 pułki austriackiej piechoty, wsparte artylerią finalnie podeszły pod Falenty, wypierając polską piechotę prawie całkowicie z olszynki.

Widok ogólny na pole bitwy koło 15.30.

Olbrzymia przewaga liczebna Austriaków sprawiła, że olszynka falencka została zajęta, a broniące jej bataliony polskiej piechoty – rozbite.

Polska artyleria nie próżnowała, pułk de Ligne został odepchnięty ze stratami od Falent.

W tym samym czasie pułk de Ligne rzucił się na bagnety ku Falentom dużym i zdobył tę pozycję. W tym czasie polska bateria artylerii konnej z 1 punktem wytrzymałości wycofała się ku Raszynowi.

Polacy kontratakowali, ale w krwawych starciach dała o sobie znać austriacka przewaga liczebna, kolejny polskie batalion został rozbity. Atak poprowadził osobiście generał Sokolnicki, który dostał się do niewoli.

Mimo wysokich strat i spadającego morale, arcyksiążę Ferdynand (Torgill) zobaczył szanse na zwycięstwo. Kosztem punktów zwycięstwa sprowadził na pole bitwy dodatowe rezerwy (w sumie za 16 punktów), podejmując duże ryzyko. Widok na wschodnią część pola bitwy. Pułk Davidovich naciera w kierunku na Dawidy, austriacka i polska baterie artylerii wymieniają się ogniem.

Na zachodzie bez zmian. Osłabiona bateria artylerii próbowała ostrzeliwać Raszyn, udało jej się zniszczyć baterię artylerii konnej, która stała wcześniej w Falentach, ale sama została rozbita.

Bitwa wkraczała w decydujący moment. Austriacy ponieśli bardzo duże straty i ich morale mocno spadało, Torgill musiał osiągnąć szybko jakiś sukces, lub przegrać bitwę. Polacy Gregorusa byli za to blisko pułapu 50% strat.Jeden z dwóch decydujących momentów bitwy. W tym czasie, mimo dużych strat pułk Davidovich zajął Dawidy, odsłaniając polską lewą flankę.

Wtedy w desperackim ataku na wioskę ruszył 3 pułk ułanów. Mimo prawie niemożliwego zadania, udało im się przestraszyć zmęczonych, austriackich piechurów i doprowadzić do ich ucieczki z Dawidów. Lewe skrzydło Poniatowskiego było ocalone!

Przy Jankach austriaccy huzarzy mogli bezczynnie obserwować przebieg bitwy.

Austriacy mocno obsadzili Falenty Małe i Duże, podciągając kolejne pułki piechoty. Atak przez groble na Raszyn nie miał jednak szans powodzenia dopóki za groblą stały polska i saska baterie artylerii. Ferdynand (Torgill) ściągał zatem swoją artylerię w kierunku rzeki, ale z uwagi na niesamowicie trudny teren trwało to bardzo długo. Zbyt długo.

Austriakom udało się co prawda zniszczyć polską baterę artylerii, ale saska pozostała na miejscu i dobrze wcelowała się w zabudowania Falent, osłabiając kolejne austriackie bataliony piechoty i niszcząć jedną austriacką baterię artylerii.

O 19.30, a zatem po 12 turach i 6 godzinach bitwy morale Austriaków spadło do 0, w tym samym czasie Polacy stracili dokładnie 50% swoich jednostek. Bitwa zakończyła się.

Po podliczeniu punktów różnica wynosiła ponad 30 dla strony polskiej, co oznaczało wynik: masakra. Poniatowski (Gregorus) osiągnął lepszy wynik niż w prawdziwej bitwie! Po prawej stronie podstawka huzarów austriackich od Franznapa, która pełniła funkcję proxa 2 szwadronów huzarów saskich.

 

O ostatecznym wyniku bitwy zadecydowało wiele czynników. Po pierwsze niesamowicie trudny teren bardzo spowalniał natarcie, niemożliwa była także koordynacja pomiędzy grupą Mondeta (centrum i prawe skrzydło Austriaków), a Schaurotha. Kiedy Torgill utracił baterię artylerii konnej pod Jankami, to jego siły, mimo ogromnej przewagi jazdy, nie były w stanie nic więcej tam osiągnąć. Jeden batalion piechoty i bateria artylerii pieszej to było zbyt mało, aby zająć Puchały lub ruszyć na sam Raszyn. Teren sprawiał także, że natarcia były kanalizowane do kilku wąskich korytarzy, tak było przede wszystkim w Falentach. Jedyne bezpieczne podejście prowadziło przez olszynkę (historycznie), gdyż sam trakt był w zasięgu ognia polskiej artylerii (z Falent i z drugiego brzegu rzeki). Stad też bardzo długie natarcia. Falenty zostały zajęte dopiero koło 17.00.
Niesamowicie istotna była także sytuacja pod Dawidami. Początkowo Torgill prowadził tam tylko działania osłonowe, ale wraz z przybyciem posiłków, ruszył i tam do ataku. Zajęcie Dawidów pozwoliłoby wyprowadzić kirasjerów na drugi brzeg rzeki i uderzenie na Raszyn. Pozycję ryglowała jednak bateria artylerii Kamienieckiego, dopiero po jej zniszczeniu można było wykonać skuteczne uderzenie. Wcześniejsza próba grenzerów skończyła się dla nich katastrofą. Mimo obrony za strumieniem przegrali walkę (doskonały rzut Gregorusa i fatalny Torgill) i nie wzięli udziału w dalszej części bitwy.
Austriacy ponosili bardzo duże straty i ciągle spadało im morale, zatem w pewnym momencie bitwa była wyścigiem, czy uda im się zająć cel przed spadkiem morale. Zbyt szybkie atakowanie narażało jednak na jeszcze większe straty, z drugiej strony nie można było też atakować zbyt szybko, bo nie pozwalał na to teren.
Gregorus bardzo inteligentnie prowadził działania obronne, wysuwając oddziały maksymalnie do przodu aby opóźnić Austriaków. Nie zawsze się to udawało – jak pod Jankami, ale w Falentach dało świetne rezultaty. Austriacy zmarnowali z 8 tur, aby zająć te miejscowości. W kilku przypadkach ryzykowne i odważne ataki (jak pod Jankami i Dawidami) dały wspaniałe rezultaty i przesądziły o losie bitwy. Mimo utraty 50% jednostek, ostateczna punktacja była bardzo na korzyść Polaków.
Raszyn okazał się niesłychanie interesującą bitwą do rozegrania i pewnie jeszcze za jakiś czas do niego wrócimy.

Gratulacje dla Gregorusa za zwycięstwo, Warszawa i Księstwo Warszawskie zostały ocalone!

Obrazek tytułowy przedstawia bitwę pod Raszynem, a dokładnie moment kontrataku polskiej piechoty przez groblę, prowadzonej przez samego księcia Poniatowskiego – jego autorem jest Wojciech Kossak.